แม้คณะรัฐมนตรี (ครม.) มีมติเมื่อ 16 พ.ค. ให้ต่ออายุลดภาษีสรรพสามิตน้ำมันดีเซลให้เป็น 5 บาทต่อลิตรไปอีก 2 เดือน ตั้งแต่ 21 พ.ค.- 20 ก.ค. 2565 เพื่อบรรเทาภาระค่าใช้จ่ายของประชาชนและภาคการขนส่งจาก แต่ราคาขายปลีกก็ยังพุ่งเนื่องจากราคาน้ำมันในตลาดโลกก็ยังมีความผันผวนราคาน้ำมัน

เป้าประสงค์ในการตัดสินใจของ ครม. ครั้งนี้ราคาน้ำมัน ก็เพื่อพยุงราคาน้ำมันดีเซลให้อยู่ในระดับลิตรละ 32 บาทต่อไปอีกระยะ อย่างไรก็ตาม ต่อมาในวันที่ 30 พ.ค. ที่ประชุมคณะกรรมการบริหารกองทุนน้ำมันเชื้อเพลิง (กบน.) ได้มีมติคงราคาดีเซลมาอยู่ที่ลิตรละ 33 บาท โดยมีผลตั้งแต่วันที่ 31 พ.ค. เป็นต้นไป

วันที่ 13 มิ.ย. นายวิศักดิ์ วัฒนศัพท์ ผู้อำนวยการสำนักงานกองทุนน้ำมันเชื้อเพลิง (สกนช.) เปิดเผยภายหลังการประชุมคณะกรรมการบริหารกองทุนน้ำมันเชื้อเพลิงราคาน้ำมัน (กบน.) ว่าที่ประชุมมีติเห็นให้ปรับขึ้นราคาจำหน่ายน้ำมันดีเซลในประเทศเป็น 35 บาทต่อลิตร จาก 34 บาทต่อลิตร มีผลตั้งแต่วันที่ 14 มิ.ย. เป็นต้นไป เนื่องจากราคาน้ำมันเชื้อเพลิงในตลาดโลกยังคงมีความผันผวนและยังมีราคาสูงอยู่

ขณะที่ กองทุนอุดหนุนที่บริหารโดย กบน. คาดว่าจะติดลบทะลุ 100,000 ล้านบาท ภายในระยะเวลาอันสั้น เนื่องจาก ข้อมูล ณ วันที่ 13 มิ.ย. กองทุนอุดหนุนดังกล่าวติดลบไปแล้ว 91,089 ล้านบาท แบ่งเป็น บัญชีน้ำมันติดลบ 54,574 ล้านบาท และบัญชีแก๊สหุงต้มติดลบ 36,515 ล้านบาท ส่วนกระแสเงินสดอยู่ที่ 11,152 ล้านบาท แบ่งเป็นเงินฝากธนาคาร 8,277 ล้านบาท เงินฝากที่กรมบัญชีกลาง กระทรวงการคลัง 2,875 ล้านบาท

นอกจากราคาต้นทุนของราคาน้ำมันดิบในตลาดโลกที่ผันผวนแล้ว ยังมีปัจจัยอะไรที่ทำให้รัฐยังไม่สามารถบริหารจัดการราคาเชื้อเพลิงได้มากนัก บีบีซีไทยรวบรวมประเด็นที่น่าสนใจมาอธิบาย ดังนี้

โครงสร้างราคาน้ำมันสำเร็จรูปในไทย

ก่อนอื่นมาทำความรู้จักกับโครงสร้างราคาน้ำมันสำเร็จรูปในไทย ข้อมูลจากสำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) กระทรวงพลังงาน อธิบายว่าในราคาน้ำมันแต่ละลิตรที่สถานีบริการน้ำมันมีองค์ประกอบใหญ่แบ่งออกเป็น 4 กลุ่ม ประกอบด้วย

1. ราคาหน้าโรงกลั่น เป็นส่วนที่ผู้ประกอบการโรงกลั่นจะได้รับเงินส่วนนี้ไป โดยไทยจะอ้างอิงจากราคาน้ำมันหน้าโรงกลั่นตามตลาดสิงคโปร์เนื่องจากเป็นตลาดกลางในภูมิภาคนี้ คิดจากต้นทุนเนื้อน้ำมันดิบ บวกกับค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ของโรงกลั่น เช่น ค่าการกลั่น ต้นทุนค่าขนส่ง เป็นต้น

2. ภาษีต่าง ๆ ที่รัฐบาลเรียกเก็บเพิ่มเติมจากราคาน้ำมัน เพื่อไปใช้เป็นรายได้แผ่นดิน ประกอบด้วย ภาษีสรรพสามิต ภาษีเทศบาล 10% และภาษีมูลค่าเพิ่ม 7% นอกจากนี้ ยังมีภาษีมูลค่าเพิ่มอีกส่วนที่คิดจากค่าการตลาดอีกด้วย โดยคิดเป็น 7% ของค่าการตลาด

3. เงินกองทุนต่าง ๆ ประกอบด้วย 2 ส่วน คือ

4. ค่าการตลาด เป็นส่วนที่ผู้ประกอบการสามารถกำหนดเองได้อย่างเสรี ภายใต้กลไกตลาดและการแข่งขัน ซึ่งเงินส่วนนี่้จะเป็นเหมือนกับส่วนกำไรของธุรกิจค้าส่งและค้าปลีกน้ำมัน

จากโครงสร้างราคาน้ำมันดังกล่าวจึงมีหลายฝ่าย ออกมาเรียกร้องลดการจัดเก็บภาษีสรรพสามิตน้ำมันดีเซลลงเพื่อช่วยพยุงให้ราคาน้ำมันไม่ให้แพงไปมากกว่านี้ และใช้อุดหนุนราคาน้ำมันดีเซลด้วยเงินกองทุนน้ำมันเชื้อเพลิงเพิ่มขึ้น

ราคาน้ำมันปาล์มขึ้น ทำราคาไบโอดีเซลพุ่ง

สงครามระหว่างยูเครนและรัสเซีย ตั้งแต่ 22 ก.พ. เป็นปัจจัยซ้ำเติมให้สถานการณ์ราคาน้ำมันโลกเลวร้ายลงจากช่วงต้นปี 2565

นักวิชาการส่วนหนึ่ง และสหพันธ์การขนส่งทางบกแห่งประเทศไทยเรียกร้องให้กระทรวงพลังงานทบทวนมาตรการส่งเสริมการผลิตและการใช้เชื้อเพลิงชีวภาพ ที่ใช้ผสมในน้ำมันดีเซล หรือ “ไบโอดีเซล” หลังจากราคาปาล์มเพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องโดยล่าสุดอยู่ที่ กิโลกรัมละ 9-10 บาท

นายวัฒนพงษ์ คุโรวาท ผู้อำนวยการสำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน ธิบายไว้บนเว็บไซต์กระทรวงพลังงานในเดือน ม.ค. ที่ผ่านมาว่า กระทรวงพลังงานใช้ราคาไบโอดีเซลอ้างอิงเป็นส่วนหนึ่งของต้นทุนน้ำมันหน้าโรงกลั่นเพื่อจัดทำประกาศโครงสร้างราคาขายปลีกน้ำมันดีเซล บี7 บี10 และ บี20 หากราคาไบโอดีเซลปรับตัวสูงขึ้นต่อเนื่องจะส่งผลกระทบต่อราคาขายปลีกและผู้ใช้น้ำมัน

ย้อนกลับไปเมื่อวันที่ 8 ก.พ. ในกิจกรรม Truck Power Final Season สหพันธ์การขนส่งทางบกแห่งประเทศไทยเรียกร้องให้รัฐบาลออกมาตรการควบคุมราคาน้ำมันหลายประการ นอกจากขอให้รัฐบาลคงราคาน้ำมันเชื้อเพลิงให้อยู่ราคา 25 บาทต่อลิตรแล้ว อีกหนึ่งในข้อเรียกร้องของสหพันธ์ฯ คือ การขอให้ตัดส่วนผสมไบโอดีเซลออกไปเพื่อให้ราคาปรับลดลง

อย่างไรก็ตาม เรื่องดังกล่าวมีความเป็นไปได้ยาก เพราะที่ผ่านมาภาครัฐมีการส่งเสริมการผลิตและการใช้เชื้อเพลิงชีวภาพอย่างต่อเนื่อง และหากลดปริมาณการใช้วัตถุดิบในการผลิตเชื้อเพลิงชีวภาพลง ก็อาจจะส่งผลกระทบต่อเกษตรกรผู้ปลูกปาล์มด้วย

นายธนกร วังบุญคงชนะ โฆษกประจำสำนักนายกรัฐมนตรี แถลงเมื่อ 29 พ.ค. ถึงนโยบายของรัฐบาลเกี่ยวกับการผสมไบโอดีเซลในน้ำมันดีเซลว่า เป็นการส่งเสริมให้มีการใช้พลังงานสะอาด ลดปล่อยก๊าซเรือนกระจก เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ลดฝุ่นละออง อีกทั้งยังช่วยรักษาเสถียรภาพระดับราคาพืชผลเกษตรกรไม่ให้ตกต่ำ มีรายได้ที่มั่นคง และในด้านพลังงานถือว่าช่วยสนับสนุนการใช้พลังงานที่สามารถผลิตได้ภายในประเทศ ลดพึ่งพาการนำเข้าน้ำมันจากต่างประเทศ

ที่ผ่านมารัฐบาลได้มีการปรับลดส่วนผสมไบโอดีเซลเป็น บี5 (ใช้น้ำมันปาล์ม 5 ส่วนจากไบโอดีเซล 100 ส่วน) เป็นการชั่วคราวในช่วงที่ B100 มีราคาสูง โดยมีผลตั้งแต่ 5 ก.พ. ถึง 30 มิ.ย. นี้

ลุ้นกู้งบกลางเสริมกองทุนน้ำมันขาดสภาพคล่อง

กลไกเงินกองทุนน้ำมันเชื้อเพลิงถือเป็นหนึ่งในปัจจัยหลักในการช่วงให้รัฐบาลสามารถตรึงราคาน้ำมันได้ ทว่าในตอนนี้ สำนักงานกองทุนน้ำมันเชื้อเพลิง (สกนช.) กลับกำลังเผชิญกับปัญหาขาดสภาพคล่องในการอุดหนุนราคาน้ำมันดีเซล

ปัจจุบัน สกนช. มีเงินไหลเข้าเฉลี่ยเดือนละ 2,000 ล้านบาท แต่มีเงินไหลออกเฉลี่ย 7,000 ล้านบาท ส่งผลให้ติดลบเดือนละประมาณ 5,000 ล้านบาท แต่เนื่องจากมีกระแสเงินสดที่ฝากไว้ที่กระทรวงการคลังอีกราว 1.2 หมื่นล้านบาท จึงทำให้สามารถบริหารจัดการเงินอุดหนุนราคาดีเซลได้อีกประมาณ 1 เดือนเท่านั้น

นายวิศักดิ์ วัฒนศัพท์ ผอ. สกนช. เปิดเผยสื่อมวลชนเมื่อ 27 พ.ค. ว่า กองทุนน้ำมันฯ ได้เสนอขอให้รัฐบาลใช้งบกลาง เพื่อเติมสภาพคล่องตามมาตรา 6 (2) ของกองทุนน้ำมันฯ ได้ระบุว่า รัฐบาลอาจจัดสรรงบประมาณให้แก่กองทุนได้ในกรณีมีเหตุฉุกเฉินและจำเป็น

สาเหตุสำคัญที่ทำให้ ผอ. สกนช. จำเป็นต้องขอให้รัฐบาลสนับสนุนงบประมาณให้กองทุนเนื่องจากการเจรจาขอกู้เงินจากสถาบันการเงินยังไม่มีข้อยุติ จึงต้องใช้งบกลางเข้ามาสนับสนุนกองทุนน้ำมันเป็นการทดแทน

สำหรับการกู้เงินจากสถาบันการเงินเพื่อมาเสริมสภาพคล่องให้กับกองทุนนี้ เป็นผลมาจากมติ ครม. เมื่อ พ.ย. 2564 ตามความเห็นของกระทรวงการคลัง โดยให้ สกนช. ดำเนินการกู้เฉพาะวงเงิน 20,000 ล้านบาท ตามกรอบของกฎหมายกองทุนน้ำมันเชื้อเพลิงที่มีอยู่ และจะดำเนินการกู้เงินเพิ่มเติมวงเงิน 10,000 ล้านบาท ซึ่งมีผลบังคับทางกฎหมายแล้วหลังจากพระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนแปลงกรอบวงเงินกู้รักษาราคาน้ำมันฯ เพื่อรักษาเสถียรภาพระดับราคาน้้ามันเชื้อเพลิงในประเทศ พ.ศ. 2564 ประกาศเมื่อ 29 พ.ค. 2564

ประเด็นใหม่ที่ถูกหยิบยกขึ้นมาโดยนายกรณ์ จาติกวณิช หัวหน้าพรรคกล้า และอดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง ที่ออกมาแถลงข่าวเมื่อวันที่ 12 มิ.ย. ที่ผ่านมาพร้อมด้วยนายอรรรวิชช์ สุวรรณภักดี เลขาธิการพรรค ในหัวข้อวิกฤตพลังงาน หลังจากราคาน้ำมันที่ขยับสูงขึ้นต่อเนื่อง โดยเขาระบุว่าราคาค่ากลั่นน้ำมันเพิ่มสูงขึ้นอย่างมากนับตั้งแต่ปี 2563 เป็นต้นมา

“ตอนนี้คนไทยกำลังโดนปล้นจากค่ากลั่นน้ำมัน จากข้อมูลราคาค่ากลั่นน้ำมันในช่วงเวลาเดียวกันปี 2563 อยู่ที่ 0.88 บาทต่อลิตร ปี 2564 อยู่ที่ 0.87 บาทต่อลิตร แต่ปี 2565 กระโดดมาอยู่ที่ 8.56 บาทต่อลิตร เพิ่มขึ้นจากเดิม 10 เท่า เท่ากับค่ากลั่นเพิ่มขึ้นเป็น 10 เท่า ไปเพิ่มตามราคาตลาดน้ำมันสิงคโปร์ ทั้งที่ต้นทุนไม่ได้เพิ่มขึ้น กลายเป็นภาระประชาชน ภาระกองทุนน้ำมัน แต่ทำไมรัฐปล่อยให้ฟันกำไรได้ขนาดนี้” นายกรณ์ถาม

นอกจากนี้ หัวหน้าพรรคกล้า ยังเสนอแนวทางแก้ปัญหา 3 ประการ คือ

อย่างไรก็ตาม ต่อมาในวันที่ 13 มิ.ย. พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี และรมว.กลาโหม ให้สัมภาษณ์ถึงกรณีดังกล่าว ว่าตอนนี้กำลังหาทางอยู่ในเรื่องของการกลั่น โดยได้สั่งให้ตรวจสอบไปแล้ว ต้องเป็นการขอความร่วมมือ เพราะกฎหมายมันมีอยู่